Chuyện những ngày đầu xuất bản Tạp chí Hải quan 30 năm trước

Nguyên Phó Tổng cục trưởng thường trực Tổng cục Hải quan, TBT đầu tiên của Tạp chí Hải quan Nguyễn Thanh (giữa) và nguyên TBT Phạm Ngọc Toàn (thứ 3 từ trái sang) chụp ảnh lưu niệm với lãnh đạo Bộ Tài chính và Tổng cục Hải quan nhân dịp kỷ niệm 15 năm Báo Hải quan xuất bản số đầu tiên, năm 2014.

Năm nay, dù đã bước qua tuổi 80, trò chuyện với chúng tôi, ông Nguyễn Thanh, nguyên Phó Tổng cục trưởng thường trực Tổng cục Hải quan, TBT đầu tiên của Tạp chí Hải quan vẫn còn nhớ như in về thời gian chuẩn bị ra đời tờ Tạp chí. Ông kể, trước khi chuyển sang ngành Hải quan năm 1985, ông từng là Bí thư Đảng uỷ Bộ Nội vụ (nay là Bộ Công an), phụ trách công tác chính trị, thông tin, tuyên truyền của ngành Công an nên khi chuyển sang công tác ở ngành Hải quan, ông nhận thấy việc thông tin tuyên truyền có vai trò rất quan trọng. Do đó, ông đã đề xuất chủ trương và tích cực xây dựng, cho ra đời tờ Tạp chí của Ngành.

Lãnh đạo Báo Hải quan trong lần thăm ông Nguyễn Thanh (giữa), nguyên Phó Tổng cục trưởng thường trực Tổng cục Hải quan, Tổng biên tập đầu tiên của Tạp chí Hải quan.

Nhớ lại thời gian chuẩn bị cho số đầu tiên của Tạp chí, ông Nguyễn Thanh kể: “Bởi là ấn phẩm đầu tiên của Ngành nên chưa có tiền lệ về tư tưởng, con người và cơ sở vật chất. Nhưng với nhận thức về ý nghĩa chính trị của tờ Tạp chí, tôi đã bàn với đồng chí Phạm Ngọc Toàn- Phó TBT chuẩn bị rất kỹ lưỡng với ba số nội dung trước khi phát hành chính thức. Tuy là TBT nhưng với trách nhiệm Phó Tổng cục trưởng thường trực, tôi phải phụ trách nhiều lĩnh vực khác nên đồng chí Toàn là người trực tiếp chỉ đạo mọi công việc của Tạp chí. Theo thời gian, Tạp chí đã dần định hình và phát triển. Tạp chí không chỉ đăng tải nội dung hoạt động nội bộ của ngành với việc trao đổi kinh nghiệm mà dần dần đã là nguồn thông tin hữu ích cho các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp xuất khẩu, nhập khẩu”.

Kể rõ hơn về bối cảnh ra đời Tạp chí, nguyên TBT Phạm Ngọc Toàn cho biết, ở thời điểm đất nước chuyển sang thời kỳ Đổi mới, lãnh đạo Tổng cục Hải quan đã quan tâm ngay đến vai trò của công tác thông tin, tuyên truyền. “Khi đó đang công tác tại Báo Biên phòng, tôi đã được mời về Tổng cục Hải quan để thực hiện nhiệm vụ này. Ban đầu, chúng tôi xây dựng Tờ tin Hải quan in rô-ne-ô với nhiều khó khăn, thiếu thốn về nhân lực, phương tiện. Về nội dung, khi đó Tờ tin đã có cả tin và bài về các hoạt động chính của ngành như tin chống buôn lậu, xây dựng lực lượng, các bài viết về các cửa khẩu. Tờ tin khi đó được in khoảng 20-30 trang với khoảng 100 bản, phát hành nội bộ. Tờ tin xuất bản từ 2 tháng/số rồi 1 tháng/số”, nguyên TBT Phạm Ngọc Toàn nhớ lại.

Cuối những năm 1980, đầu 1990, khi nền kinh tế có nhiều chuyển biến theo công cuộc Đổi mới của đất nước, lúc đó bắt đầu có thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu. Khi đó ngành Hải quan không còn hoạt động khép kín nữa nên yêu cầu đặt ra với công tác tuyên truyền cũng phải đổi mới và mở rộng thông tin ra bên ngoài. Nhiệm vụ ngành Hải quan thực thi lúc bấy giờ đòi hỏi cần có tờ Tạp chí Hải quan để đáp ứng yêu cầu của Ngành và nhu cầu thông tin của nhân dân.

Nguyên TBT Phạm Ngọc Toàn kể: “Năm 1990, Tạp chí Hải quan được thành lập, với điều kiện cơ sở vật chất và con người lúc đó, Tạp chí Hải quan từ 2 tháng/số rồi 1 tháng/số và tiến đến 1 tháng/2 số. Năm 1994, tôi được giao nhiệm vụ làm TBT của Tạp chí. Trong bối cảnh các hoạt động về xuất nhập cảnh, xuất nhập khẩu mới bắt đầu sôi động theo độ mở của nền kinh tế, trong khi thông tin về Hải quan còn ít đến được với doanh nghiệp và người dân nên thông tin từ Tạp chí Hải quan có ý nghĩa hết sức quan trọng, đưa thông tin chính sách, pháp luật đến với nhân dân. Tạp chí như một nơi người dân tìm đến để tìm hiểu về hoạt động hải quan, đồng thời, đây cũng là một kênh để ngành Hải quan tiếp cận với nhân dân”.

Không chỉ làm nội dung của một tờ Tạp chí, với đặc thù của tổ chức lúc đó, Tạp chí Hải quan còn đảm nhiệm nhiều nhiệm vụ trong công tác tuyên truyền. Nguyên Phó Tổng cục trưởng Nguyễn Thanh kể: “Trong một thời gian khi Tổng cục Hải quan chưa có Phòng Tuyên truyền, Tạp chí được giao phụ trách công tác tuyên truyền của ngành. Có thể nói khi đó Tạp chí đã làm được nhiều việc như tổ chức thi sáng tác bài hát, thơ, kịch, tổ chức làm phim truyện, phim tài liệu về ngành… Những hoạt động này cùng với những số Tạp chí phát hành đã làm rõ hơn hình ảnh ngành Hải quan- thời điểm hoạt động xuất nhập khẩu, hội nhập của nền kinh tế mới bắt đầu được đẩy mạnh. Qua đó, lãnh đạo, chiến sĩ trong Ngành thêm yêu nghề hơn, tâm huyết với nghề hơn, đồng thời xã hội hiểu hơn những khó khăn vất vả của người chiến sĩ Hải quan trên trận tuyến “gác giấy, gác tiền, gác hàng” cho đất nước.

Trong quá trình phát triển (từ 1990 đến 1998), Tạp chí Hải quan đã luôn thực hiện tốt nhiệm vụ tuyên truyền của Ngành, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của bạn đọc. Trước sự phát triển của nền kinh tế, sự phát triển của Ngành, Tạp chí Hải quan đã chuyển thành Báo Hải quan từ năm 1999. Báo Hải quan đã nhiều lần tăng trang, tăng kỳ, ra đời các ấn phẩm mới phát triển tòa soạn đa phương tiện, hiện đại để đáp ứng yêu cầu truyền thông của Ngành và nhu cầu phong phú của bạn đọc.

Giờ đây, vẫn thường xuyên đọc Báo Hải quan, nguyên Phó Tổng cục trưởng Nguyễn Thanh nhận xét: Trong những năm qua, Báo Hải quan đã làm tốt vai trò là kênh thông tin hữu ích của bạn đọc trong và ngoài Ngành, đặc biệt là sự đón nhận của các doanh nghiệp liên quan đến xuất khẩu, nhập khẩu. Sự vững vàng của Báo Hải quan thời gian qua chứng tỏ những nỗ lực của tờ báo nhằm đáp ứng ngày càng tốt hơn nhiệm vụ chính trị của Ngành và nhu cầu ngày càng phong phú của bạn đọc. Đây là điều kiện thuận lợi để Hải quan Việt Nam thực hiện tốt hơn nhiệm vụ của mình thông qua công tác truyền thông của Báo.

Nhìn lại quá trình phát triển 30 năm qua, nguyên TBT Phạm Ngọc Toàn nhận xét, Báo Hải quan đã luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. “Từ mong muốn việc ra tờ tin đến việc ra tạp chí, rồi nâng lên tờ báo, tờ báo liên tục được tăng trang, tăng kỳ. Tiếp đó là ra báo điện tử, ra phiên bản tiếng Anh, sản phẩm truyền hình, các sản phẩm báo chí đa phương tiện… Sự phát triển của tờ báo gắn liền với những giai đoạn phát triển mới của nền kinh tế và của ngành Hải quan. Các nội dung vừa chuyên sâu, vừa đáp ứng nhu cầu phong phú của bạn đọc. Chính vì thế Báo Hải quan luôn được sự tin tưởng của cán bộ, công chức Hải quan, của ngành Tài chính và của đông đảo bạn đọc toàn xã hội”, nguyên Tổng biên tập Phạm Ngọc Toàn đánh giá.